Taliban hükümetinin en büyük altyapı projelerinden biri olan Kuzey Afganistan'da inşa edilen Qosh Tepa kanalı, tamamlandığında 550,000 hektarlık (2,100 mil kareden fazla) kurak toprakları sulayabilecek kapasiteye sahip olacak. Bu da Afganistan'ın ekilebilir arazisinin üçte birini artırarak, ülkeyi ilk kez kendi kendine yetebilen bir gıda üreticisi haline getirebilir. Devlete ait Ulusal Kalkınma Kurumu'ndan (NDC) Zabibullah Miri gibi yetkililere göre, bu proje ülkedeki her hane için büyük bir etki potansiyeline sahip.
Ancak uluslararası izolasyon altında olan Taliban için bu kanal, yönetim yeteneklerinin büyük bir sınavı olacak. Öyle ki projenin temelleri aslında 1970'lerde atıldı, ancak inşaat 2021'de Ashraf Ghani döneminde başladı ve Taliban, 2021 Ağustos'unda iktidarı ele geçirdiğinde bu projeyi devraldı. Projeyi tamamlamak için gereken yaklaşık 100 milyon dolarlık kaynağı hızla onayladı.
Bu kanal, Ishfaq'ın yaşadığı gibi köyler için oyun kurallarını değiştirebilir. Diğer bölgelerde olduğu gibi, bu topraklarda yaşayanlar, artan gıda kıtlığı, uzun yıllar süren savaş, ardı ardına gelen şiddetli kurak mevsimler ve değişen iklimin etkileri ile mücadele ediyorlar. Son 70 yılda Afganistan'daki ortalama sıcaklıklar 1.8 santigrat derece (3.2 Fahrenheit derece) artarak, küresel ortalamanın iki katına çıktı.
Taliban liderleri, kanalı imajlarını olumlu bir şekilde sunmak için bir araç olarak kullanmaya çalışıyor. Kanalın tamamlanması Afganistan'ın kendi kaynaklarıyla gerçekleşecek. Ancak uzmanlar, mega kanalın inşası kadar işletmesinde de zorluklarla karşılaşılabileceğini söylüyorlar.
Afganistan’da sabah güneşi yükseldiğinde, kurumuş buğday tarlalarıyla kaplı alanlarda köylüler, bir gün daha susuz kalma endişesi taşıyorlardı. Bir çiftçi, köydeki kuyuda depolanan yağmur suyunun 30 gün içinde tükenmeye başlayacağını belirtti. Yeraltı suyu pompaları bir sonuç vermedi, başka biri sıkıntılarını dile getirdi. Üçüncü bir kişi, yıllar önce bollukla akan Hindu Kush dağlarından gelen eriyen karla dolup taşan kanalların artık ilkbaharda kuruduğunu anlattı.
Köyün lideri Muhammed İsfaq elini kaldırdı ve eğer iki yıl daha dayanabilirlerse, önümüzdeki günlerde ekskavatörlerin ve mühendislerin çalışmalarını görmek için gelmeye başlayacağını söyledi. İsfaq, "Eğer bu suya sahip olsaydık, her şey çözülürdü," dedi.
Yaklaşık 6,000 işçi, Kaliforniya Su Kemeri'nden daha geniş olan 100 metre (328 fit) genişliğinde bir kanal açmak için yoğun bir şekilde çalışıyor.
Taliban liderleri, bu projeyi imajlarını olumlu bir şekilde geliştirmek için bir fırsat olarak görüyorlar. Başbakan yardımcısı ve üst düzey Taliban lideri Abdul Ghani Baradar, Mart ayında saha ziyaretlerinden birinde "Tanrı'ya şükür, çalışma planlandığı gibi ilerliyor" dedi. Projenin "ne pahasına olursa olsun" tamamlanacağına dair inançlarını paylaştılar.
Bu proje, Taliban'a "Bakın, biz kendi çabalarımızla, yabancı desteğine ihtiyaç duymadan böyle bir projeyi hayata geçirebiliyoruz" şeklinde bir hikaye sunma imkanı sağlıyor. Ulusal Kalkınma Kurumu yetkililerine göre, bu projenin finansmanı uluslararası yardıma değil, Afganistan'ın yeraltı kömür madenlerinden elde ettiği gelire dayanıyor. Ancak yurtdışında yaşayan Afgan uzmanlar, sadece bu tür bir mega projenin inşası değil, aynı zamanda işletilmesi konusunda da zorluklar olabileceğini belirtiyorlar.
Dawlatabad'daki Qultagh köyünde çalışan işçiler, su kaynaklarının azalması nedeniyle kuyulardan çıkan suların asitli ve tuzlu olduğu bir ortamda duvar inşa ediyorlar.
Afganistan'ın geleceği için büyük önem taşıyan bu proje, komşu ülkelerle su kaynaklarının paylaşımını da etkileyebilir. Özbekistan ve Türkmenistan, Amu Derya nehrinden alınan su miktarının azalmasının kârlı pamuk tarımını tehdit edebileceğinden endişeleniyorlar. Bu nedenle Taliban'ın su kaynaklarını nasıl yöneteceği ve komşu ülkelerle nasıl anlaşmalar yapacağı önemli bir konu olarak öne çıkıyor.
Sonuç olarak, Taliban'ın Afganistan'ın su kaynakları üzerindeki bu projeleri, ülkenin tarım ve gıda üretim kapasitesini artırma çabasında büyük bir adım olarak görünüyor. Ancak uluslararası izolasyon, yönetim yetenekleri ve komşu ülkelerle ilişkiler gibi faktörler, projenin başarısını etkileyebilir ve Afganistan'ın gelecekteki kalkınma sürecini şekillendirebilir.
Derleyen: Sümeyye Palta
