Mescid, secde edilen, namaz kılınan yer. Mescitler Allah Teâlâ’ya ibadet için namaz kılmak, hutbe okumak ve vaaz edilmek üzere yapılır. Küçük camilere mescid denilmektedir. Yüce Rabbimiz şöyle buyurur: "Allah'a ortak koşanlar, nefislerinin küfrünü göre göre Allah'ın mescitlerini onaramazlar. Onların yaptıkları, boşa çıkmıştır. Ve onlar ateşte ebedi kalacaklardır" (Tevbe, 9/17) "Allah'ın mescitlerini, ancak Allah'a ve âhiret gününe inanan, namazı kılan, zekâtı veren ve Allah'tan başka kimseden korkmayanlar onarırlar. İşte onlar, doğru yolu bulanlardan olabilirler.'' (Tevbe, 9/18).
İslâm’a göre üç mescid yücedir. Bunlara özel ziyaret yapmak helâldir: Mescid-i Haram, Mescid-i Aksa ve Mescid-i Nebevî (Müslim, Hacc 74) Mescid-i Haram; Mekke’de ortasında Kâ’be’nin bulunduğu Cami-i Şeriftir. Halk arasında Harem-i Şerif de denir. “Harem” denilmesi bu camiye saygının zorunlu olması sebebiyledir. Saygı gösterlmesi gereken mescid anlamında Mescid-i Haram denilmiştir. Mescid-i Haram, emniyet ve güven yeridir, oraya giren güvendedir (Âl-i İmrân, 3/97). Yeryüzünde ilk yapılan mesciddir. (Müslim, Mesâcid, 1)
Mescid-i Haram ismi, Kur’ân’da 15 defa geçmiş, namazda Mescid-i Haram cihetine yönelinmesi (Bakara, 2/144-150), müşriklerin Mescid-i Haram’a sokulmaması (Tevbe, 9/28) emredilmiştir. Mü’minlerin Mescid-i Haram’dan men edilmesi (Bakara, 2/217) ve burada savaşılması yasaklanmıştır (Bakara, 2/191). Mü’minlerin Mescid-i Haram’a gelmelerine engel olunmasının zulüm olduğu bildirilmiştir (Hac, 22/25). Mescid-i Haram, Peygamberimiz (a.s.)’in devrinden itibaren zaman zaman tamir edilmiş veya yeniden yapılmıştır. Kâ’be’nin çevresindeki revaklı, kubbeli kısım Osmanlı Padişahı II. Selim zamanında, mescidin son genişletilmesi ise Suudlular tarafından yapılmıştır.
Mescid-i Haram’ın üzerinde toplam 19 kapı, 92 kubbe ve 7 minare bulunmaktadır. Mescid-i Haram’ın iç boyutları şöyledir: Kuzeybatı tarafı 164 m. güney tarafı 166 m. kuzey tarafı 108 m. güneybatı tarafı 109 m. dir.
İslâm'ın ilk yıllarında ibadetlerde kıble Kudüs'teki Mescid-i Aksâ iken, Hicretten sonra onaltıncı ayda, kıble Mekke'deki Mescid-i Haram'a çevrilmiştir. Kur'an-ı Kerim'de bu değişiklik şöyle açıklanır: "Her nereye çıkıp gidersen git, yüzünü Mescid-i Haram tarafına çevir. Bu elbette, Rabbinden gelen bir gerçektir. Allah, yaptıklarınızdan habersiz değildir" (Bakara, 2/149) "Yüzünü göğe çevirip durduğunu görüyoruz. Seni, sevdiğin kıbleye mutlaka çevireceğiz. Hemen yüzünü Mescid-i Haram tarafına çevir. Ey mü’minler. Siz de nerede olursanız olun, yüzünüzü onun tarafına çevirin" (Bakara, 2/144).
Mescid-i Haram, yeryüzündeki mescidlerin en faziletlisidir. Burada kılınan bir namazın, başka mescidlerde kılınan yüz bin namazdan daha efdal olduğu rivâyet edilmiştir. “Mescidimde kılınan bir namaz, Mescid-i Haram hâriç, başka mescidlerde kılınan bin namazdan efdaldir. Mescid-i Haram’da kılınan bir namaz da diğer mescidlerde kılınan yüz bin namazdan efdaldir.” (İbn Mâce, Salât 195) Fazilet bakımından Mescid-i Haram’dan sonra, Mescid-i Nebevî ve ondan sonra da Mescid-i Aksâ gelir.
